Elections 2021 Ethiopian language In-depth

Abiyyí leeda, Itoppiah qafarah taxiggilem, cayisa can hinna

Mayballal kulsih tan siyaasa milaagih gexso, qafarak hunun taqabi yafdigeenimih caddol arcissem nabam dago.

(This is an Afar language translation of EIEP article Abiy’s Prosperity yields few dividends for Ethiopia’s Afar)

Acmad sayid xiqsitaah, elle yembem aysaqiitak qarradoo kee laahi gub xiqsita mandara.qunxa-mariino xaltanik kaah raqte, kay kedoh kallaytul keninnah saq duwakaay abquruk tatruse.  Buxal kaah cabeenim, “qari addal maaqiddaay, amok silaalo. Awash weeqaytuk xaqul, buqreh yakke meqe kallaytuu kee saqi maylaalah meqe fidin baaxo. Kicnon mano luk sugen.”

Takkay ikkah, 2006ih, doolat sokkar fabrikah migaaqal, 40,000 hektaar beytek wadir, a caalat inkih milaagimeh.

Acmad kee kay bisleela, a gexso sadaanam gibbateenim takkay immay, doolat kedo-abbobtii kee kasle luk bicca teh, a sadu akah soolisan innah abte. Wohih aftoh, kedoh-abbobtii , canka tuxxiiqil asseh tan, doolat maruusoh mango lakqo teceem dudde.

Tanay takkay immay, woo maruusoh yeceen lakqo, kureenih yanin way, nabam daggowte, numul 300 birrik kaxxi makkinna. Wohuk bagul, ugussa ken heenih, leey sinnih kallaytu sinni mandal ken nookisen.

Acmaaday, 35 karmat yaniih, xaylok 3 leh iyya, away sigmah aysaqiiti magaalah addal yan. Sokkar fabrikat taama geeh sugem takkay immay, woo taama maraaginna. Koona liggidaak afal, tenxaaho sahda elle mangooh, taama beenitit qoxxitta sacrah addah randah tan, caxa leeh anxaxinah tan fanteenak sugte. Away inki katuuk alfimtem kee namma liggidahtan .

Awayah tu gactek, irok mango lakqoh xaamak culsen kaxxa maashinitte, qaro-qarii kee qaanat buulumteh tan. Qarwa abuurutteh tan. Taham, qafarak, mago garab-dacarsittoh xiina, tassagalleh tan uma-daalay, malcina-abuk keenih raqte baaxok, daddos taamah migaaqal ken dufteh tan, doolat abta baaxo radoh taamay, soddom liggida itoppiyak ummattah uguugumiinoh dimokraasih fooca (EPRDF) miraaciinul abbinotte.  Tenxaacok sokkar migaaqal been baaxok, mangom tuxxiiqil maasinna.

2019ah, A fabrika alfiimteeh, leedah-missoyan elle xissimtekkel, tu duma elle luk sugeninnal adaareleeh, keenik gexxeh sugte baaxo neh adaarele yaanamih niya mango mari haysiteh suge.

Takkay ikkah, wonni makkinna. Sokkar qaalah migaaqal gexxeh suggte baaxok mango afto, qafar gaddaloola, sirray kee wonnah tan buqre taamah migaaqaltontocowweh tan. Raqteh tan baaxo kaadu wayyaaneh caxa buulteh geytimta.

Ayyunta faxe-way cagla baaxot axaw lem hinna. Naharsi malaak dr. abiyyi acmad, gexsiisah yan milaagi ajenxah addat, dabbol sugte siyaasa missoynaani baaxo fanah kah tadaarennah idniseeh, who kaadu rakaakayal yan siyaasa caalat milagtu dudda iyya kibal gintaama. Takkay ikkah, uxih ugutta essero tan; leedah-missoyna toobokem kee akkeh, qafar siyaasaa kee qafar ayyunti manot, yamballeh yan meqe milaaguh tekkem may leeh? Yaanamal.

Qadli-sinni le dadal gexso

Suttee golok kilbatat raqtaah, qafar baaxo xeflih ramma ta baaxoy, kaxxa liqna leeh dago rob lel tamixxige. Tohuk gexxaamah, qafar addal lee raceena akkuk awash weeqayti kaxxa doori le. Qafar iro wararak baaxo kalalah yan marah yanin way, qafar maadi, itoppiyak qidaddoo kee siyaasa doorik deebol raqtu dude. Qafarak rakiibo taqabih taniih , baacaa kee deelimiyya kinni.

Itoppiyah doolat, qidaddo buqre dadalih gexsol asaakisoonuh, sidiica doolatih waktil inkih, qafar ayyuntih manoy dacarsittol rakuh tani, baaxooy leele dariifak duftem kinnuk kaxxa gidbaabina katassu dudde.

Doolatiini xisnee kee dadal siiratih gexsoy warraye 70 liggidih addat sittak xaqut abbinootak temeete, rasul yan ayyunta lee  kee kallaytu waysiisem kinnuk maaqiddi kibaalissol ayyunta qayxiixannah beytu duddem kinnim tambulle. Federal doolat, “wadi raqte rakaakayittek sissik qadaalat le dadal” elle yamaatu duuda makca gur axcuk bicsen cibtitte, dagal nescesseh, away taamak finqitteh tan tenxahoh innah tan cogayoosa xalteeh, dacarsittoh xiina manol mango taqabi katassu dudde, dagoo sereegallit madeedalammay.

Qabaarak gexxaamah, saqi abe dagnak kalah, saqi qadaagat axawah tan uam-gexsoosa, dacrsitto meqennah qayxiixannaa kee tu sinnat culussu dudde. Qafar rakaakay 1984ik wadir, baxsalennal qokol daroh makalah gacen. Ayyuntak sidoc heele af irok tamaate catol away makalah yan. Ossotinah, rakaakayak gabbi katul sidoc heele af raaqisseh taniih, baaxo wararak geytimta, rasi ayyunti wayyaaneh caxal yaaxige, keenan-leeh, baaxo-raaqisih taniih, baaxo-fuuqah tanih tan caxa,dacrsittoh ayyuntal isi duuda taqabi tekkeh geytimta.

Tonna kinnuk, qafar baacaa kee deelimiyyal itoppiyah caddol foyrot geytima rakaakay kinni. Fanti doolatih katuk tabna-liggiditteh, giffole siyaasaa kee dadal tuxxiiqittek tattabah cabak boolaate rakaakayaway edde geytima caddot radu xiiqe.

Taham, raage taqabih uraaratay, abiyyi waktil, rakaakay tu-taaxagoh, gexekal takkeeh, aydumah, qusba siyaasa gexsitih wallaqental, milaagoonuh

Tenxahoh sokkar fabrikay Aysaqiital geytimta; Dawud Mohammed; 28 March 2021.

Siyaasaa kee miraaciinu

Abiyyik lafale maysaasa, 27 liggidah sugte EPRDF mogoyso, inki agat missoynay leedah-missoyna xiqsittat korsaanam abeemi. Prosperity Party (PP).

2019ak decemberiI, bacra rakaakay meraacissa missoynaani, inki missoyan tekke, Tigray ayyuntih amo-baxxaaqah foci kak raaquh.

Duma sugte rakaakay missoynah xisne cabak, qusba gexsot tengele missoynaanik missoynak teena, Qafar agatih dimokraasih partiy(QADP) 1990taak abbixuk rakaakay meraacisak sugte kinni.

Leedat yangaleenim, siyaasa maysoy, itoppiyah caddol siyaasat inki-gid edde nakkeeh, agat caddoh siyaasat gabat agle edde geyna saami yaanamal, QADP adoytit meqe gurral arcibisse. Ethiopian insight luk aben agaaradal, qafar leedah mirocti, a milaagi siyaasa tu-mabul currik qaddoysoonuh kaxxa saami keenih ginem yiysixxigen.

Doolatak fayya le miraacah yan saqalak teeni kah yescessennah “ EPRDF wargul, dagak nel oobah yan amri katayak sugneeh, maqar leh tan rakaakayitteh mablaa kee tu-mabul agdabuk sugne. Ninni qangara edde nassagallem duudak mananno. Awayah tu gactek, ninnih fanxem innaah, neh tumbullem yabbasitnaamak nee waasa xagaray rakaakayitte siyaasa qooxah iyya mayan” iyye. (takkay ikkah, a saqal warsita curriinoo kee leedah tuxxiq faxe caddol tanu, isi migaq warsam mafaxinna)

Leeda tonnah, dago caddol, tu-taaxagoo kee mihratleelah, rakaakay meraaciinu fanah baahaanam tekkeh. Takkay ikkah, mango mari, elle iyyannal, adda baxsal tekke dooro kinniimi. Mango tu-taaxagooy dudda le, tattabah kak cabaanam kinnuk. Agat caddol temeete maysaasah afkanak ugutak, reedisaanam kee oobisaanamih taama, leeda reeda fanah amma teemiiy take xuguugultam takkay immay- mango gaba kak dumaak sugeh yan kedoo nefti angaarawat axawah abbinoosan.

Rakaakayal abnah iyyan maysaasal, kedo-baxiinul rakuh tan reedisso, kedoh-abbobtik oggol elle geyoonuh takkay immay, xeflih kedo-migaaqal xayyoosaanam boolah dareeman mara. Duddaa kee ixxigah kibal elle lon tu-taaxago, xeflih ma dooran, tu gabat kak tan butta sarrak fannam abi nee mahaana yaanamah.

Edde yaabaanamak, siyaasah exxal yekke milaaguk lafa lem, irol sugte siyaasa missoynaani, currik kah yangayyeninnah abeenimi. Axcih, qafar ummattah partiiy (APP), qafar amobaxxaaqah foocih partiiy (ALFP), qafar uguugumoh dimokraasih inkittiinoh fooca (ARDUF) missoynaani, rakaakay siyaasal doori leh tan sidiica missoynay, warraye alsah dooroh qalalan way, inki wambar geyaanam dude woonay immay.

Qafar addal, dooroh ayro saayah taturteeh, edde yabba yan say taqabi muugutinna. Takkay ikkah, sadi missoynak maqar leh tan, qafar ummattah parti (APP) tekkeh doorok xalu cintem tiysixxige. Tekke dooro miroctii kee meraacissa missoyna garqa abte yaanamah.  APP isi facebook golil, adoytiitih abte mascassal, dooro elle faxximtannal akke waytem kee, addatino baxxaqqaluk xayi waktit adoytiitih aysixxigenno axcuk yiysixxigeenil, dooro fanteenaanil mango taqabi yumbullem yescessen.

Tohuuk ugutak, qadli goranah, cok mi buxa fanah gexeloonum yiysixxigen. Tonnaah, june 29, qafarak sadi missoynaanih malah buxa, sittalih tecee maybalaalaqal, tekke dooro, qadaalat sinniih, dimokraasiyyo akke sinnih iyya axcu yescesseenik lakal, dooro kah qagittannah essero xayyoosen.

Faxe gurral takku, qafar leedah missoyna, dumaak kah abak sugeninnah, gaafo sinni mayso orbiseenim xiqsitte.

Ossotinah, duma sugte EPRDF innah yan xalu, meraacissa missoyna luk temeetem, sekkaacisoonuh, foxo taceem kinni. Dr. konte muusay, qafar ummattah partih saqalah yanih tu-mabulul, a missoynah xisneh gubat, qafar isih is cagla rakaakay siyaasa wayissem kinnim kee, tohuk gexxaamah, rakaakay caddol lon isaamoh xin edde esserot culussu xiqtam kinniimi. Duma sugeth tan QADPay, EPRDFik qokoluh sugte, isi boola luk, qafar fayxi awlisak sugtem waaga mali.

“Anaakar sinniih, xeflih derre gabah caddol sugte, fanteenak amballe sinni gaboobih culsi, anaakarah xayyoowe waam takkay immay, dagnal, qafar isinni siyaasah moddaqiy, isinni rakaakayih caagid edde kobraana luk sugen” axcuk itoppiyah insight yescesse. “a saaku, leedak yengeleenik wadir, rakaaka is moddaqiinoo kee isi-amol madaqiyyi currriino weeh geytima, kullim fanteenak amrisaanam kinnuk” axcuk diggoyse.

Ta mabla kaadu, diggossu duddam, leedah gubta, agat caddol, fanti makaadoo kee taama selta makaadoh awlaytit, rakaakayittek ayyunti mangal rakuh take. Dr. konte elle yascassennal, away leeda beyta gexsoh tu gactek, amaarah missilay “ koo camtak kaah seecaay, yakmeemik kaa gutuq” iyya ceela.

Tonna kinnuk, qafar duma qokol caddol macah gacneeh axcuk xayyoosak sugte weeqa, fanteena fanah ken xayyosseeh, takkay ikkah, tu-doori kah aallle waaninnah, cagla 6 gaba agat caddol kah yaalleninnah aben.

Geeri katuk kaadu, yaasiiniy, rettiimal yamixxige gaarah-gabbiseh yani, Ethiopian insight ih elle yescessennal, qafar awlissah tan leedah butta, qafar biyaktu dudda poliisii kee madqooqi, gexekal yakkeenimih dudda malon. Abini caddol waginnek, qafar uxih qokol marah taniih, ah milaagimtuh, kulli rakaakay makaadoh caddol, awlaytiitik inki gid yaallu faxximta yaanam iyye.  Usug elle yaaminennal, takku faxxiimak tenem, EPRDF waktil affara rakaakay inki gid awlaytiitih kah luk sugennal- TPLF raqte rakaakayitteh fanat taqabi ugusak sugtem who kinni way- leeda ayyunti manga kee akim hinnay, kulli rakaakay awlaytiitik inki gid kah yaalklennah aboonu faxximta yaanama. Amo gexak, sadi missoynaani elle tascassennal, makra caddol, gabah assagolla yaalleenimil milaagi yan way, EPRDF saakuk baxsa le abini yanu maduuda yaanam iyyan.

1991ak lakal, gubi caddoh xiinissol tekke dagoo taamoomi akke waytek, amo-gexak, reeda gabat kak sugtem, dagoo buttay, giclo-abeenit migaaqal reeda tibbixeh iyyat merractimak sugte.

A saaku kaadu, too mirocti, uxih QADP miraacinnuuk, Qafar-leeda mirocti yakkoonu xiiqen. Tonna kinnuk, uxik abar, rakaakay reeda, dagoo buttay, biirook biro abbiinul miallagtah tan qaada daabisseh iyyah gabak awqekal geytima. Hangi kah meqeemih, barte cayli, miraaciinuu kee madqah-abbinos caddol, miraacisaanamih saami geyaanam faximtam kinnimi.

Qafarak, tu-taaxago, qafar-leedat tengeleh, geeri yayse doorit gee weenim kinnuk, duma doolat adoytiinu luk sugga ye marih inkih, leeda fanah cule. Tonna kinnuk, miraaciinul milaagi yamballem maduudinna.kedddaaminni tu-mabulittee uxih siisa qida. QADP leedat tengeleh tan way, agat giddaanim kee rakaakay giddaanim mannal abbinossu waytam wagsiisak adoytit luk tut walalekal, tengele.

Sugte gexsol, qafar federal caddol le doori kaxxam addah sugeeh, rakaakay caddol dagoo kobor luk sugen. Awayah tu gactek, sadi missoynaani elle tascassennal, leedat yengeleenih yanin way, rakaakay maslacat sadda gexso lino” elle kalaloonu duudaanaah, missoosan gurrat acsubekal yengeleeni yaanama. Leeda, isi katuk, Ethiopian insightih ta tummabul moggoltam tescesse. Nayyuntaa keen eh uma gexso elle sadnuh, “ nanu nek matxca reeda (veto power) lino” axcuk.   Takkay ikkah, oson yescessen “veto power” doolat madqaa kee leedah manifestol aydumah matan.

Abiyyi meraaciinu fanah yemeeteek lakal, mango mari meqe kibal haysiteh suge. Awayah tu gactek, milaagi doolata yaanamal niya argiquk geytiman. Mango maray, naharsi malaakih qokoluh solo abak suge, tu elle qammaalak sugeninnal gexe keenih cinte way, niya raboot ken geeh geytima. Leeda missoyna, radmoomih , saayaay, qafuutaa kee toobokiinu le yaanamal, qafarak mango mari, qiisaa kee qafar fanih bood gabakaleleeh, baaxo say geele yaanam qammaalak sugen, lakal, ken qaago, cagla fayxi tekkem cedeenim takkay immay.

Doorol mayso beyteh anih, leedal sehda le kibal rabeeh yanim kinnuk, ayyuntak kibaal gacissuhuuy, ayyuntah hunun fayxi aracat haytu, rakaakayal maqar le rakisso taalluh, sissik macal kee margaqa abtu faxximta.

Rakaakay caddol, xayi liggitteh addat sugte siyaasa mekeekexi, siyaasa miraaciinul kibal waysiiseh geytima. Ayyunti addal, rakaakay xiinisso wagittaamal, tan mabla dumaak maleytal kulsi.  Dumah tu gactek, rakaakayak mango makeelisa, rakaakay mirocti, EPRDF aba axcinaanim abta buttay, isi bagih kibnee kee isinni reedak sah qafar biyak maslacat acsube sinni yaanamal abbixuk sugen.

Uxih kaadu, mirocti garqiinoo kee canka maslacatak bisoh, ayyunti biyaakah dananah kaxxam matamballa.

Qunxaaneyti meraacisah yan, ayyuntiinoh uguugumiinuy, xukko-cinal yamixxige, doolat  kee suge caalat milaagoonuh dunqam duudeh iyya, abqaala magaalal, mango ayyunta gaaboosak, kobox gexisseh iyya, ayyunti katuk uxih sadi yanim tayballe ximmo kinni. Xukko cinak, lafa le siyaasah ammuntah sugtem, namma gidiidin giddaanimih maysaasa. Tohum, qafarim qafarah takkay yaanam kee qafar inkittiino diggowtay yaanamak sugte.

Garqiino daggoosaanam, milaagi arac xaguh, doorit sinni doori digirtam waaga mali.

Qafar reedon garqiinoot gaddalitte mirocti, ux waktih addat qaduuk kabxaaba elle take rakaakaya. Anaakamal, kaxxa kaxxa xisneenaa kee kabxa taamoomi, buxa maraa kee kataysoosuh cayuk, isinnii kee isinni buxah edde gaddalitaanamih gexso, qafar rakaakayal qaada tekkeh geytimta gexso kinni.

Geeri katuk, Garqiino, federaal caddol tan reedo, rakaakayal tan mirocti luk sittingeyil abta way leh. Tohum, mango lakqo siinih rubnuh, tu neh elle aaxigetton axcuk take garqiino. Lakqo geeniik lakal, dirab yoofentitte kah bicisak, axis ababal tan reedonuh, lakqoh garab kah yadaarennah aban.

Geerinnal kaadu, rakaakay biiror sanataak sanat ooxiit elle abta gurra kinni. Sanatak teena cabak sanatak teena abaanamaay, tonnah, EPRDF waktil, baatil abeh yewqen way, kah esserimaaninnaa kee ayyunti doolat caagidit kah angayye waannah, guqulu af alifen.

Away tan milaagi gexso meraacissuh doorimte butta kaadu, garqiino ayyunti ayfaafal bahta biyak derreh cabak, too gexsoo kee siirat katyaanam dooreenim celta. Milaagu baahenno yaanam kee garqiino tanu cabaanam, awayi mirocti , milaagi mara akke sinnoonumih bohoy keenil daabisseh tan ximmok lafa le ximmo kinni.

Qiisaa kee qafar carbi

Geeri ximmoh tamaatem, say caagidi. Qafar kee soomaali, toobokoh tan ummattay, diiniiy, cuggaaninnuu kee qaada tassagalle kinni. Ken baxissaamak kaxxi ken inkitto abtam lon. Takkay ikkah, kontom liggidak kaxxi gira le gaadut sitta qidak geytiman. Itoppiyah doolatak, miduuy ciggilta xintoota, wargi absissam gibbatteh immay, waara salaam baahaanam maduudinnonn.

Awayih carbi kinnih anih, fidinih yan rakaaka say kee salaam esseroh addat culuseh geytima.

Qafar kee Soomaalih-qiisih fanat yan raage qaduwwiinuu kee maadi bood, yakke carbi fidga kah gee waannah abta lafa le sababitte axcuk xayyowta. 2014 F.L.L. namma rakaakayih abbobti, qadaytuuy, qunxa-foqoo kee gadmayti, qafar rakaakayih gubat, baxsale awadah xiinisso kah yakkennah sittingey yekke.

August 2018, Federaal doolat, soomaali rakaakayih abba reedak kah oobanna absisseemik, alsitteek lakl, may 2019ah, soomaalih rakaakayih xinto, qafar rakaakayih gubat, sidiica awda baxsale awdah xiinisaanamih sittingey, isinni katuk yiggileenim yiysixigen.

Tokkeek qimmisak, qeebi qagaaqagitakaay, lafit luk, yakkeemik masoolinna, baxsaluk, tu booduk taturteh, kaxxa carbih caddo gufteh elle iyyaninna fanah. Warraye namma sanatih addat, fidga maakamah caddol kah taceem faxxiimak sugtem, namma rakaakay inkih meraacissah tan, leeda kinnih tan wayaay takkay, qafarak mango exxa, leedah missoyna soomaalih rakaakayih miroctii kee qiisi giclo abah inti rubta yaanamal yaaminen.

Tfederaal doolataay, rattiimaa kee siyaasah xisoosa, kee, away kaadu, leedah missoyna, a taqabih kaxxa hangi teceem macelta. Geeri katuk kaadu, qafar mangom kak bohoytam, iro gabah culsi yanim keee, baxsaluk yabuuti doolatay, a namma buxah siyaasat inkih tuxxiq leh gaba culsi yaniimih aamanti kak lon.

Qadayti magaalay, qiisaa kee soomalih carbit cararte- ayyuntiino rettiimak geyne.

2019 fanah wadir uduurra na way, dagnal 17 num edde rabeeh, 34 edde mudduumeh yan, obnoh maysattakal, rakaakayak say kee salaam maktabih saqalah yan, gifta Acmad sultaan, agat televiziinil abe yaabal, iyyem “nanu away carbi edde abnam, yabuutih katuuk irok cule caylay, gab-qasa qiddeh iyya, baxsaluk sayyoo kee alaaqa qiddeh iyya.” Yabuuti qafar kee soomaali inkih elle tan baaxo.

Woo sumaaqah xayyowtem, sayyoo kee alaaqa qideh yan mari, fooca alifut heeh yenem kee wohuk afal yekke carbil, a bislem amballuk suge waytem kinniimi. Xayih, apriil alsih addat, yabuutih prezxentih yan ismaaqil qumar gelle, twiiteril, yabuutih doolatak ciggilta straateejih taama, Awaash weeqaytu yaanam iyyeh yen. A sanatih addat, yabuutih doolat, soomaalih cule kalah silac qokol abak sugteemih astooti tumbulleh.

A carbi kah sole waah, namma agatih fanat bisoh iyya qaduwwiinuk sabab, raageh yan, kaxxa soomaaliya xisaanamih hadaf kinnim, ARDUF edde tan sadi missoynaani tascasse.

Federaal doolat inki inki adda maaqatta beytah tan way takkay, kaxxa taqabi yekkeeh, uma raat cabu duuda taqabiy qafar ayyuntih misinkaca dalleesah iyya byekkek wadir kinni.

Sanat 2019 kee 2020ah, qfar kee soomaalih faruq sinnim carbit sugte.  Federaal doolat, namma rakaakayih abbobtihaxxis ababa  seccaay, salaam sittingey abscissa haytuh, sanat keenik beyte. Kinni way, woo sittingey tu-fidga mabaahinna. A sanatak, apriil alsah, namma exxah, woo awdoodih dariifal kaxxa carbih addat geytimta.

Qafarak ayyunti miroctii kee kasley, aydumah namma buxah fanat yakke wargi gibbatut gabah assagolla haysitak temeete, federaal doolat margaqa aalle waam a carbi kah sole waannah kaxxa doori digirtaamal yaaminen.

Ayro korma garbo

Xayih wakti fanah, qafar ayro-kormah cuggaanek, oromoo kee amaara luk leh tan qalli, yayse saayal yamixxige. Amaaraa kee oromo lih, Fanaak boodda ganaasaqo, lee kee qaysoh amol atakkeeh, namma yroo kee ayrok raaqe sinnih iyya kinni.

Takkay ikkah, leeda temeeteek wadir, bood amfiddinuk yemeeteeh, bood xalah tan taqabitte geeri taqabitte taysabaku duddam kinni.

Habilaalo, qunxa mandaray, qafar kee baatiy, oromoh baxsa le rasut raqtah iyya fanat raqtaah, 50 kee 60 qari marto elle geytimtah iyya kinni. Warraye December alsah, qafar kee oromoh fanat, ayyam gid gexak suge qeebit, amgaala finqittu xiqte. Ethiopia insight, alsaak lakal woo aracat abte gufnel, cararteh tan qarwak sah, kimbiro elle mana.

Cabilaalo, qafar mandarak sugtem takkay immay, oromoh xaylo elle aqeeshuk sugte. Bood kak qimbimem, qafarak barraa keen num, a mandaral amixxige sinni gabat rabeenih sugeeniik laka. Too qeebi, laca ayroo kee baraak lakal,  sittat 56 baatih oromoh kak yaniih, 18 qafar kak kinni,  74 yakke marih qawwaddi edde yewqeek lakal soole.

Boodut finqitte, cabiilaloh mandar, Dawud Mohammed; 16 April 2021.

Edde garaye mari elle yascassennal, federaal katuk sissik gaba culsi yakkeemil, dagoo taqabih, a ixxule taqabi naabakuk ane waak yeneemi. Qafar rakaakyak, leeda missoynah mirocti, rakaakayal yamballe say kee salaam taqabitte, raamosssam dude wayte yaanamih mabla moggolta. Oson elle iyyaninnal, “away qafar rakaakayal tamballem, EPRDF waktil sugteh tan xixxibaaneh doolatiinuuk, leedah missoynah dimokraasi fanah yakke milaagi baaha taqabi” yaanam iyyan.

Tahat ossotinah, “ itoppiyak saay exxa, kaxxam ceenotteh geytimta. Say faxe sinni buttaati a coocat antifiquk geytimta. Takkay ikkah, qafar kee inkih tan itoppiyal say kee salaam daabimu waam xayih” iyyan.

Sadi missoyaanih mirocti, ahal asmat mali. Duma miraaciinuh sugeeh, away qafar ummattah partik siyaasaa maqaddigih yani iyyam “ tah tascassem, leedah missoyna, mannah tan boola le gexsoo kee miroctit, merractimam tascasseemi.”

Awayih saaqat, qusba taqabiy ginniimaay, suge taqabiy yamfiddineey, rakaakay say waysissa gira le gaadih buttaatiiy, say kee salaam rakaakayal daabisaanam, lafa luk diggowtu faxximta tekkeh geytimta.

Tah kaadu, celsis siyaasah milaaguk bisol, qaduuk fidga faxxah tan taamat loowimtam kinni.

Away faxxiimtaamah tu gactek, rakaakay tu-taaxago, sittallih taamitaanaah, qafar ayyunti doolat kee doolat gexsol leh yan bohoy, missoosoonu faxximta.

Xerikkeh-mabul le fidga

Aracat gactu duddah tan fidga, federaal doolatak, digga le fayxii kee siyaasah afkan faxsissaah, taqabi rimid maca kinnim kusaaqisak, qadli leeh qadaalat le margaqa tatrusaanam faxximta. Federaal doolat, malakmisa akkuk, exxak teenal qeegekal, say sittingey aracat kah gacannah, absiisoonu faxximta.

Kulli exxa, isnni rakaakayih maadul yaadiyeenim faxximtaah, bood, say gital, aydaadi sumaq kee numma ugutma abak abbinoosaanam faxximta. Faxe qaynatih maadi essero, federaal caddol, madqa gitaak takku faxximtaah, hinnay siyaasa gexsol tu-acayuk, tuk-raaqak abaanam faxximta. Any territorial claim must be addressed legally at the federal level or through political give and take.  Dooritih tan, carbi gexso bisoh iyttam, namma exxa inkih biyakta.

Fidinuk, xer waktih, federaal doolat, qafar rakaakayal, ayyunti mano mekeekexiseh yan dadal ikraaro oobiseh suge. Uxih kaadu, xaggiime wayte baaxoh beyoonuh, aki migaaqal, dadal gexso axcuk, gexsiisan yaabitte tan. Numma kak laaki, meqe kallaytu leh tan baaxoy, qafar ayyunti, qabaarak saq edde raaqisaana, elle nagran gexsi kinni. Tonna kinnuk, celsiisih, “ rakaakay giffole dadal taamah gaba-culsat dadlisnu” ittah iyyyay, sarrak doolat gabat leeh, iro mari kurraasita taamah gexso, soltu faxximta.

Tenxahoh sokkar fabrika, doolat meraacissa, giffole cogaysoosa, ayyuntaa kee rasul abhtu dudda taqabik, hunun mascassa takku dudda.

Xayih, federaal doolat, too bisle, giffole cogayso dooqasse. Tohum, inxusturi parkiy, samara fakeeni. Tet sarrimaane, bohoy adda tan, waar le leekee kooraan ayfaafak gexxaamah. Qale baaxoy, lee manguk elle geytimtah iyya, inxustrih parkit booda lee taqabih aaxaguk, qafar baaxoy bakarroytah tanil takku waytam waaga mali.

Naharsi malaak, abiy acmad, samara inxusturih parki elle faksiisa aracal; Ethiopian Embassy in Washington D.C.; 16 May 2021.

Rakaakayak dadal ikraaro wagittaamal, biso axis ababa kee wohuk xerikkel yan mara hinnay, rakaakay tu-taaxagoy, yan taqabii kee fidgak adda xayikkeek taaxigeh iyya luk, malsaanam faxximta. Kaadu tonnah, rakaay xinto, rakaaya edde yan gidbaabinaa kee taqabik, edde yawqu duudah yan, amolladi dadal ikraaro, mudoonu faxximta hunun waktit geytimna.

Away tan miroctil, ayyunti kibal aalle waam, rakaakayal qidaddol milaagu baahoonu gexekalit takku duddaama. Doorok mayso orbiseenik lakal, leeda missoyna, duda leeh, ayyuntah ayfaf yacuuh fayxi leh tan tu txxago foocah bahtam faxximta.

Rakaakay miroctii kee tu-taaxagoh fanat yan yiddigile holhol xakbisam abaanam, ayyuntaa kee mirocti fanat yan cooca edde exfoonuh, kaxxa doori alle le. Miroctii kee tu-taaxago, maca taysel elle agaaraddah tan gudgudittee kee maknayitte haanam, tonnah cooca exeftuhuuy, keddaaminnuu kee daqaaariyyo mabla baytuh kaxxa doori digrele.

Toh tonal anuk, abiyyii kee kay butta, meraacissah tan maysaasah gaadi, ayyunti doolatal le kibal sinna kalekal, qafar rakaakayal arac xagtu maduddam yaaxigeenim faxximta. Qafar ayyunti doolat xisoosal le kibal sinnaa garciik temeetem hinnay, raageh yan ayyunti edde garaye doolat xisoosa leh tan uma kassitto.

Tonna kinnuk, maysaasa arac xagtu faxximtek, fiiruk wagteh faxximtaah, missoosaanam faxximtam, a ximmo kinni. Maysaasa yaanam, sittalih abit faxxaamay, doolat kee ayyunta sittalih cattiimak abbinossu faxximta kinnuk, aakamal, ayyunti katuk yan bohoy kee kibal sinna kattaah, ayyunti miroctil kibal yaallem faxximta.

Ellecaboh, rakaakay caddol, tan meraaacissa exxa, kunnabna wayteh tan. EPRDF saaku meraacisak sugte foocitte, uxih meraacissam. Uxih, milaagi gexso, dumi miraaciinut abbinoosaanam gibbataanam, wasak le aynil, can yaxiggileenimih bisi. Tonna kinnuk, qusba caylay, a gexsoo kee mabla yaggileh iyya faxxiima.

Siyaasah exxal, yan taqabi anuk, sadi missoynaani, doorol baahen boola le xaluuk lakal, sitta fanah uduurra yeenih, maqar le inki missoyna xisaanam yacsubeenim faxximta.

Siyaasa missoynaaniy, baaxol suge wayte, qimmmoh addah, doorot gabah assagolla elle haytekkel, sinam doorit xayyooseenih. Takkay ikkah, dumah, QADP kee PP elle tinnikise ximmoomal, ayyunta siyaasa siibolek yayyaaqeenim maduudinnon.

Toh inkih anuk, sadi missoynaani, leeda agat cadddoh missoyna tekkem taqabi keenil bathe. Toh kakh kinnim, qafar-leeda, agat caddol le qidaddoo kee siyaasah libdo, aalle waanam kinnuk, rakaakayal qeedaale way ken gee.

Sahlinuk raaqak tenem, keninnah rakaakay caddol qalaltaah, dadal kee daddos ikraaro kak qeedaltu xiqta rakaakay missoyna takkeemili. Sadi missoyaani, dooroh faxximta lakqo elle geytannih gidbaabini ken geeh anih, leeda tu taqabi magenna.

Sadi missoyaani, sitta tabbixeemil, qafar-leeda luk, qafar sarrimaaneh tayseeh, wadirraaqak tayyaaqem macaay itta mablal qalaloonu duudak yenen.

Query or correction? Email us

Follow Ethiopia Insight

This article is part of the Ethiopia Insight Election Project (EIEP), a series of in-depth reported pieces from across Ethiopia in our ‘Elections 2021’ section that analyzes issues related to this year’s polls.

Main photo: The Semera Industrial Park being inaugurated in the presence of senior higher officials, including Prime Minister Abiy Ahmed; 16 May 2021; Industrial Parks Development Corporation.

Join our Telegram channel

Published under Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International licence. Cite Ethiopia Insight and link to this page if republished.

We need your support to analyze news from across Ethiopia
Please help fund Ethiopia Insight’s coverage
Become a patron at Patreon!

About the author

Dawud Mohammed

Dawud is a lecturer at Semera University, Ethiopia. He studied development project management at the University of Manchester, UK as a Chevening scholar, and leadership at the University of Delaware, US, as a Mandela Washington fellow.

2 Comments

Leave a Comment

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.